Zagłębia cegielniane

Zagłębia cegielniane


KRAŚNICKIE ZAGŁĘBIE CEGIELNIANE

        (Tekst wzorowany na opracowaniu pt.: Kraśnik “Mekka Polskiej Cegły”

wydanym przez Urząd Miejski w Kraśniku,

na potrzeby festynu KUP PAN CEGŁĘ w roku 2003.)

 Teraźniejszość  

W chwili obecnej w Kraśniku funkcjonuje 11 cegielni z czego 9 znajduje się w Gminie Kraśnik, zaś 2 cegielni położonych jest na terenie Miasta Kraśnik. Nadto w powiecie kraśnickim znajdują się jeszcze 3 cegielnie. Mimo tak znaczącego spadku liczby tych zakładów, ich ilość sprawia, że gmina Kraśnik jest wciąż tym regionem w Polsce, w którym produkcja cegły jest największa. Zatem określenie „zagłębie cegielniane” jest jak najbardziej trafne i zasadne.    

Kolejną charakterystyczną cechą naszych cegielni jest fakt, iż w każdej z nich jest prowadzona w pełni ręczna produkcja, zaś maszyny i urządzenia są wykorzystywane w bardzo niewielkim stopniu w procesie wydobywania i przygotowywania do produkcji gliny oraz później w procesie dystrybucji cegły. Śmiało można zatem powiedzieć, że w obecnych czasach automatyzacji i komputeryzacji taki sposób produkcji cegły jest manufakturą i stanowi bez wątpienia unikat nie tylko na skalę krajową, ale także i światową. Praktycznie nigdzie poza Kraśnikiem nie produkuje się w taki sposób cegły.    

Z uwagi na liczbę cegielni są one jednym z większych pracodawców w Kraśniku. Na stałe w cegielniach zatrudnionych jest ok. 50 pracowników, jednak co roku w sezonie produkcyjnym przypadającym na okres od maja do października znajduje tu zatrudnienie ok. 1000 osób. Jednak z uwagi na trwający już od początku lat 90-tych kryzys w budownictwie produkcja cegieł stale spada. Obecnie średnio rocznie zagłębie kraśnickie produkuje ok. 20 milionów sztuk cegły, co stanowi zaledwie 30 – 50% posiadanej mocy produkcyjnej. 

Cegła produkowana w Kraśniku poza tym, że jest ładniejsza od cegieł produkowanych mechanicznie oraz zdecydowanie bardziej elegancko prezentuje się w murze, posiada również pewną unikatową właściwość. Mianowicie jest ona higroskopijna co oznacza, że posiada zdolność absorbowania wilgoci i pary wodnej. Sprawia to, że po zmianie warunków atmosferycznych wilgoć pochłonięta wcześniej przez cegłę zostaje z powrotem oddana do atmosfery poprzez jej odparowanie. Dzięki temu ściany zbudowane z kraśnickich cegieł nie wilgotnieją ani też nie zachodzi w ich przypadku tzw. efekt „potnienia”.

Przyszłość  

Ponieważ sytuacja w polskim budownictwie jest bardzo zła od wielu lat i z każdym rokiem coraz gorsza, dlatego właściciele cegielni upatrują szansy w unikatowości naszej cegły. Nie zapominając o rynku krajowym, upatrują spore nadzieje z rynkami europejskimi.  

Ponieważ kraśnicka cegła jest produkowana ręcznie przy zastosowaniu drewnianych form, jakich używano już w pierwszych działających w Kraśniku cegielniach, daje to ogromne możliwości jeżeli chodzi o nadawanie tym cegłom różnorodnych kształtów oraz wymiarów.

Nadto z uwagi na ich wygląd oraz właściwości, a także cechy związane właśnie z ręcznym sposobem produkcji oraz wykorzystywanym surowcem kraśnicka cegła cieszy się coraz większym zainteresowaniem kontrahentów zagranicznych. Przede wszystkim doskonale nadaje się ona do renowacji zabytków, pożądana jest również jako materiał elewacyjny. W chwili obecnej nawiązane zostały już kontakty z kontrahentami z zagranicy i cegła z Kraśnika jest eksportowana do Wielkiej Brytanii oraz Niemiec. Także przedsiębiorcy z kilku innych krajów europejskich wyrażają zainteresowanie nawiązaniem współpracy i eksportem cegieł. Są już nakreślone plany promowania na rynkach zagranicznych kraśnickiej cegły i bardzo cennym jest to, że władze lokalne po długich latach „milczenia” i „ignorowania” branży cegielnianej wreszcie zadeklarowały chęć wsparcia tych działań.

Zmiana ta jest w dużej mierze zasługą Krajowego Zrzeszenia Producentów Materiałów Budowlanych „Cerbud”, organizacji zrzeszającej producentów cegły ceramicznej z terenu całego kraju. Z uwagi na znaczenie naszego regionu właśnie w Kraśniku ma ona swoją siedzibę.

HISTORIA KRAŚNICKIEJ CEGŁY 

Cegła wypalana z gliny już w średniowieczu stała się podstawowym materiałem budowlanym w Europie. Tradycje kraśnickiego zagłębia cegielnianego sięgają okresu pierwszej wojny światowej i zapewne nie bez znaczenia był fakt, iż gmina Kraśnik położona jest na doskonałych glinach, będących „złotem” dla każdego producenta ceramiki budowlanej. Od lat sześćdziesiątych XX wieku region kraśnicki słynie jako zagłębie chłopskich cegielni.

Pierwszą w Kraśniku cegielnię zbudował wraz ze wspólnikami już w 1914 roku Pan Jan Pluder i był to na ówczesne czasy bardzo nowoczesny zakład. Cegielnia ta funkcjonuje do dziś i nazywana jest powszechnie cegielnią nr 1.
Do 1939 roku w Kraśniku powstały jeszcze trzy inne cegielnie „ponumerowane” obecnie 2, 3 i 4, położone na ulicy Cegielnianej. Piąta przedwojenna cegielnia, istniejąca zresztą także do dziś, została zbudowana w miejscowości Wyżnica, gmina Dzierzkowice.

Druga wojna przerwała rozwój kraśnickiego zagłębia aż do początku lat pięćdziesiątych, kiedy to wraz z dużym zapotrzebowaniem na materiał budowlany zaczęły powstawać nowe cegielnie. W szczytowym okresie „cegielnianej prosperity” – w latach 70-tych w Kraśniku oraz najbliższych okolicach funkcjonowało blisko 80 cegielni, z czego 16 do dziś funkcjonuje w gminie Kraśnik.

Jak zatem wskazuje historia Kraśnik ma liczące już blisko sto lat tradycje w produkcji cegły ceramicznej. Tradycje te, co ważne są kultywowane do dziś i nadal wiedza o tajnikach produkowania dobrej cegły przechodzi z ojca na syna.

Cegielnie kraśnickie mają też ogromny wkład w zmianę oblicza samego miasta i jego okolic, Już w roku 1968 wieś Kowalin zdobyła pierwsze miejsce w wojewódzkim konkursie “Zmieniamy oblicze lubelskiej wsi”. Nie sposób zliczyć ile milionów sztuk cegieł wyprodukowano na terenie gminy Kraśnik. Mogą o tym świadczyć jedynie pozostawione po wydobytej glinie wyrobiska. Z naszej cegły wybudowano wiele kościołów na całej Lubelszczyźnie, wielu właścicieli cegielni przekazywało też nieodpłatnie produkowaną przez siebie cegłę na szczytne cele.

20 września 1971 roku na Plac Zamkowy w Warszawie zajechała kolumna 21 ciężarówek wiozących w darze 42.000 kraśnickiej cegły na odbudowę zamku Królewskiego.  

 

WALORY KRAŚNICKIEJ CEGŁY  


1. Ekologiczna 

Do produkcji cegły wykorzystywana jest glina lessowa z największego w Polsce, a prawdopodobnie i w Europie kraśnickiego złoża, sięgającego nawet do 7 metrów w głąb ziemi. Złoża te nie zawierają w sobie zbędnych i szkodliwych przewarstwień. Po dokładnym wymieszaniu i sezonowaniu przez zimę otrzymuje się doskonały surowiec, praktycznie nie wykazujący cech radioaktywności. W procesie przygotowania masy formierskiej nie używa się żadnych barwników ani dodatków uplastyczniających, co potwierdzają badania laboratoryjne przeprowadzone w Polsce i w Niemczech.

2. Zdrowa
Stały skład chemiczny i niezmienny proces technologiczny polegający na “napulchnianiu”, a także ręczne formowanie cegły umożliwiają uzyskanie dużej ilości porów powietrza wewnątrz masy formierskiej. Dzięki tej porowatości, po wypaleniu pełna cegła jest bardziej nasiąkliwa (do 15%), co umożliwia lepsze wchłanianie i oddawanie wilgoci w sposób naturalny, bez “pocenia się” ścian, przewodów wentylacyjnych i dymowych. Sprzyja to także uzyskaniu dobrego i zdrowego mikroklimatu wewnątrz pomieszczeń mieszkalnych.
Wymienione cechy gwarantują pełną mrozoodporność kraśnickiej cegły, a wykonane z niej nietynkowane elewacje nie zmieniają koloru i nie łuszczą się przez dziesięciolecia.

3. Sprawdzona
Tradycyjne przygotowanie i wypalanie cegły miałem węglowym, w piecach dookolnych typu “Hoffman”, w różnych przedziałach temperatur pozwala na uzyskanie 4 podstawowych kolorów cegły, które stanowią m. in. o jej wytrzymałości na ściskanie:

– kolor pomarańczowy – klasa wytrzymałości “7,5”
– kolor czerwony – klasa wytrzymałości “10”
– kolor wiśniowy – klasa wytrzymałości “15”
– kolor “zendra” – klasa wytrzymałości “20” i więcej

Zalety kraśnickiej cegły dostrzegli konserwatorzy zabytków i architekci ceniący tradycję, polecając naszą cegłę do prac renowacyjnych obiektów zabytkowych, a także do uzyskiwania ciekawych kolorystycznie elewacji, ogrodzeń, murków oporowych, kominków itp. 

W kraśnickich cegielniach wykonywane są na zamówienie krótkie serie kształtek i cegieł w różnych rozmiarach i fakturach: gotycka, klasztorna, ogrodowa, angielska i inne.
Znajdują one odbiorców zarówno w kraju jak i zagranicą.

Poniżej OPINIA EKSPERTÓW zaczerpnięta ze strony www.hoffmanowska.pl
Lessy są to czwartorzędowe gliny występujące głównie na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. Ich udział w ogólnym zużyciu surowców ceramicznych w Polsce wynosi 6%. Zawierają dużo krzemionki i stosunkowo małą ilość topników. Nadają wyrobom gotowym czerwone zabarwienie w różnych odcieniach. Cegła wyprodukowana z lessów kraśnickich nadaje się do wszystkich rodzajów budownictwa, zarówno mieszkaniowego, jak i przemysłowego oraz specjalnego. Kraśnicka cegła uchodzi za bardzo trwałą, o wysokiej wytrzymałości i odporności ogniowej, jest mrozoodporna, korzystna dla człowieka i wszelkich istot żywych z uwagi na specyficzne cechy mikroklimatu i uniwersalny charakter zastosowania.


Dr inż. Bohdan Pieńkowski – rzeczoznawca technologii produkcji wyrobów ceramiki budowlanej. (Kurier Lubelski, 12.08.2002)

PRODUCENCI CERAMIKI BUDOWLANEJ  

WYKAZ CEGIELNI POŁOŻONYCH NA TERENIE GMINY KRAŚNIK

Cegielnia TROJANOWSCY s. c. Feliks Trojanowski

Spławy Drugie 19

23-200 Kraśnik

tel/fax (081) 884 34 38     www.trojanowscy.krasnik.com.pl

CEKOBUD Wacław Piętal, Wojciech Piętal

Słodków Pierwszy 51

23-206 Stróża

tel. (081) 821 02 30

Zespół Cegielniany s. c. – Andrzej Gąska, Elżbieta Gąska

ul. Cegielniana 40

23-200 Kraśnik

CEGIELNIA POLOWA Mariusz i Maria Osiniak

ul. Cegielniana 1

23-200 Kraśnik

tel/fax (081) 825 28 71     www.hoffmanowska.pl

Cegielnia Wyrób Ceramiki Budowlanej Przywara i S-ka

Spławy Pierwsze

ul. Ostrowiecka 13

23-200 Kraśnik

tel. (081) 825 26 70   

CERAMIKA KUFEL, Robert Kufel

Suchynia

ul. Podmiejska 12

23-200 Kraśnik

tel. 81 821 02 08

e-mail: ekoceg@onet.pl      www.ceramika-kufel.pl

Cegielnia “Słodków” s.c.
Robert Rupeć, Grzegorz Rupeć
Słodków Pierwszy 59
23-206 Stróża

tel/fax (081) 821 02 37

P.P.H.U DOMAR Jan Czuliński

Spławy Drugie 39

23-200 Kraśnik

Zespół Produkcji i Wypału Cegły BOJANÓWKA Wiesław Marzec i S-ka

ul. Suchyńska 1

23-200 Kraśnik

tel. (081) 825 27 36