Dziedzictwo kulturowe
Jednym z elementów współtworzących środowisko człowieka są zasoby dziedzictwa kulturowego, rozumiane jako trwałe elementy zagospodarowania obszaru, bądź struktury przestrzenne o walorach historycznych, zabytkowych, artystycznych czy estetycznych. Na wyróżnienie zasługuje kaplica p.w. Św. Trójcy w Stróży stanowiąca cenny przykład architektury sakralnej, późnobarokowej z 2 połowie XVIII w. o rzadkim założeniu na planie trójkąta. Z kaplicą związany jest również jedyny ośrodek sakralny.
Osadnictwo na terenie gminy kształtowało się na przestrzeni wieków głównie wzdłuż głównego traktu, jaki przebiegał tędy już w czasach średniowiecznych na Ruś. Wzdłuż jego przebiegu wykształcił się główny ośrodek – Stróża, położony nad rzeczką Wyżnica. Dostępność wody jak i szlaku komunikacyjnego była czynnikiem osiedleńczym. Do chwili obecnej zachowała się zasada układu osadniczego wzdłuż drogi, na kierunku wschód – zachód, w zwartej formie, praktycznie bez zabudowy rozproszonej.
Stosunkowo nielicznie zachowała się do naszych czasów tradycyjna drewniana zabudowa wiejska. Jeszcze w latach 50-tych XX w. większość budynków była drewniana i kryta strzechą. Przyczyna zniknięcia z krajobrazu gminy tradycyjnej zabudowy było pojawienie się w latach 60-tych licznych chłopskich cegielni. Do dziś funkcjonują one jako nieodzowny element krajobrazu.
Ważnym elementem kultu i krajobrazu wsi polskiej są kapliczki i krzyże przydrożne. Przeważa tutaj typ kapliczki domkowej, zarówno murowanej jak i drewnianej – z figurą lub wizerunkiem świętego w środku.
Niestety nie zachował się do naszych czasów w pierwotnej formie żaden z wymienionych w przekazach źródłowych zespołów dworsko-parkowych i folwarcznych. Pozostałości takiego założenia najlepiej zachowały się w postaci drzewostanu we wsi Stróża-Kolonia.
Z zabytków architektury przemysłowej zachował się jeden młyn murowany w Stróży.
Obszar gminy Kraśnik zajmuje ważne miejsce w historii Lubelszczyzny, tutaj miały miejsce dwie bitwy I wojny światowej. Podczas II wojny światowej działał ruch oporu. Pamiątką tamtych wydarzeń są mogiły i cmentarze oraz miejsca pamięci narodowej.
OBSZARY I OBIEKTY
OBJĘTE ŚCISŁĄ OCHRONĄ KONSERWATORSKĄ
Obiekty i obszary wpisane do rejestru zabytków woj. lubelskiego na mocy Ustawy o ochronie dóbr kultury z dnia 15.02.1962 r. Wpis do rejestru obejmuje obiekty, zespoły obiektów, tereny historycznych założeń sakralnych, posiadające cenne walory architektoniczne, kompozycyjne i historyczne.
1. STRÓŻA-KOLONIA
– Kaplica pw. św. Trójcy wraz z drzewostanem (1766-1767), restaur. 1955 r. – nr rejestru A/91
2. STRÓŻA-KOLONIA
– mogiła powstańców styczniowych 1863 r. – nr rejestru A/1042(1-2)
OBSZARY I OBIEKTY
OBJĘTE POŚREDNIĄ OCHRONĄ KONSERWATORSKĄ
FIGURUJĄCE W EWIDENCJI DÓBR KULTURY GMINY KRAŚNIK
Obiekty zabytkowe zarejestrowane w ewidencji dóbr kultury Gminy Kraśnik – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 06.09.2000 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków i ewidencji dóbr kultury.
Posiadają one cenne walory architektoniczne, historyczne i kulturowe, tworzą tożsamość kulturową gminy i stanowią o jej odrębności.
DĄBROWA-BÓR – kuźnia, nr 36, drewniana lata 20-te XXw.
GÓRY – mogiła z II wojny światowej, 1939r.
KARPIÓWKA – cmentarz z II wojny światowej
KRAŚNIK GÓRY – cmentarz żydowski, 1 ćw. XIXw.
PASIEKA – kapliczka, murowana, 1938r.
PODLESIE – kapliczka, murowana, 1949r.
SŁODKÓW TRZECI – kapliczka z figurą Jana Nepomucena, drewniana, k. XIXw.
SŁODKÓW TRZECI – kapliczka, murowana, pocz. XXw.
SŁODKÓW DRUGI – kuźnia, drewniana, ok. 1920r.
STRÓŻA – kapliczka z figurą Matki Boskiej, 1905r.
STRÓŻA – młyn, murowany, lata 30-te XXw.
STRÓŻA – mogiła wojenna z I wojny światowej
STRÓŻA-KOLONIA – kapliczka – pierwotnie z figurą Jana Nepomucena, drewniana, k. XIXw.
STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE
Gmina Kraśnik należy do stosunkowo bogatych pod względem odkrytych zabytków kultury materialnej i śladów osadnictwa pradziejowego.
Największe skupiska stanowisk archeologicznych występują w dolinie rzeki Wyżnicy, gdzie panowały od najdawniejszych czasów najdogodniejsze warunki osiedleńcze oraz w miejscowości Stróża, Stróża-Kolonia, Słodków Drugi i Suchynia.
Na mapie wyodrębniono obszary obserwacji archeologicznej “OW”, obejmujące skupiska stanowisk odkrytych oraz tereny domniemanego występowania zabytków kultury materialnej. W obrębie stanowiska archeologicznego wszelkie prace ziemne wymagają przeprowadzenia przedinwestycyjnych badań archeologicznych oraz uzyskania zezwolenia konserwatora zabytków.
WYKAZ ZABYTKÓW
ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE GMINY KRAŚNIK
sporządzony na podstawie opracowania
ZABYTKI ARCHITEKTURY I BUDOWNICTWA W POLSCE
– WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE
– opublikowanym przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie
Dąbrowa-Bór Karpiówka Kowalin Mikulin Pasieka Podlesie Słodków Drugi Słodków Pierwszy Słodków Trzeci Stróża Stróża-Kolonia Suchynia |
|